O przetwarzaniu sensorycznym u osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu wiadomo już dużo. Często cechują się one nadwrażliwością na określone bodźce, co w codziennym życiu może skutkować odmową noszenia ubrań wykonanych z jakiegoś materiału lub słuchania wybranych dźwięków. Charakterystyczna jest także tendencja do przetwarza pojedynczych elementów, a nie całej sytuacji.
Znając te prawidłowości, badacze uznali, że ciekawe będzie sprawdzenie, czy osoby z autyzmem lub zespołem Aspergera ulegają iluzji gumowej ręki, która dotyczy właśnie przetwarzania i integracji informacji pochodzących z różnych zmysłów: wzroku, dotyku i propriocepcji. Wcześniejsze eksperymenty z jej użyciem wskazują na przykład, że osoby cierpiące na schizofrenię mają osłabione poczucie własnego ciała.
Iluzja gumowej ręki to jedna z wielu ilustracji tego, jak łatwo jest oszukać nasze zmysły. Uczestnik eksperymentu siada przy stoliku i kładzie rękę na blacie. Badacz zasłania ją, na przykład stawiając na stoliku wysoką przegrodę. Na widoku zostaje położona wyglądająca realistycznie gumowa ręka. Uczestnik wpatruje się w sztuczną dłoń, którą badacz delikatnie głaszcze pędzelkiem, jednocześnie głaszcząc jego prawdziwą dłoń, schowaną za zasłoną. Jeśli robi to w sposób zsynchronizowany, uczestnikowi wydaje się, że odbiera bodźce z gumowej ręki.
Po takim przygotowaniu następuje test - zadanie motoryczne, w którym celem jest np. sięgnięcie po jakiś przedmiot lub umiejscowienie prawego palca wskazującego pod stołem dokładnie pod punktem, w którym znajduje się palec lewej ręki. Okazuje się, że po doświadczeniu iluzji uczestnicy mają problemy z prawidłowym wykonaniem tego typu zadań, sugerując się umiejscowieniem ręki gumowej, a nie swojej własnej.
Eksperyment, w którym porównywano wysoko funkcjonujące dorosłe osoby z autyzmem i zespołem Aspergera oraz grupę kontrolną, dostarczył ciekawych danych. Obie grupy ulegały iluzji, doświadczając poczucia, że gumowa ręka należy do nich. Jednak osoby z zaburzeniami ze spektrum autyzmu okazały się być bardziej odporne na niezgodność informacji z różnych zmysłów. W teście sięgania radziły sobie lepiej, niż grupa kontrolna, polegając na poczuciu, gdzie jest ich ręka, a nie mylącej wskazówce wizualnej, czyli ręce gumowej.
Wynik ten oznacza, że osoby z autyzmem były mniej wrażliwe na globalny kontekst sytuacji, czyli widok sztucznej ręki niespójny z doznaniami dotykowymi i propriocepcją. Jest to kolejny dowód na tendencję do przetwarzania lokalnego.
Badacze uznają, że badanie przetwarzania i integracji informacji z wielu zmysłów otwiera możliwości lepszego poznania specyfiki funkcjonowania osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Jako przykład przywołują mowę - w jej zrozumieniu bardzo pomagają nam wskazówki odczytywane z ruchów ust rozmówcy.
Na podstawie: 1) M. Botvinick, J. Cohen (1998). Rubber hands 'feel' touch that eyes see. Nature. 2) B. Paton, J. Hohwy, P. G. Enticott (2012). The Rubber Hand Illusion Reveals Proprioceptive and Sensorimotor Differences in Autism Spectrum Disorders. Journal of Autism and Developmental Disorders
Na koniec ciekawostka - iluzja gumowej ręki wykorzystywana jest w mniej naukowy, a zdecydowanie bardziej widowiskowy dla ulicznej publiczności sposób:
